O υπουργός Δικαιοσύνης και το déjà-vu της Ιστορίας

Η αποφυγή του νέου υπουργού Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνου Φυτιρή, να δηλώσει ξεκάθαρα ότι υποστηρίζει τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ) στην εκπομπή «Πρώτη Ενημέρωση του ΡΙΚ, σε συνδυασμό με την αρθρογραφία του υπέρ του ενιαίου κράτους, θα πρέπει να προβληματίσει όλους τους πολίτες, είτε είναι υπέρ ή εναντίον της ΔΔΟ.
Σε μια δημοκρατική χώρα οι υπουργοί πρέπει να μιλούν με μία φωνή. Μ΄άλλα λόγια, θα πρέπει να επικρατεί η αρχή της συλλογικής υπουργικής ευθύνης, μια βασική σύμβαση, όπου όλα τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου υποστηρίζουν δημοσίως τις αποφάσεις της κυβέρνησης, προκειμένου να παρουσιάζουν ένα ενιαίο μέτωπο στο κοινό, στο νομοθετικό σώμα και στον κόσμο, εξασφαλίζοντας τη συνέπεια και τη λογοδοσία για το πρόγραμμα της κυβέρνησης. Εντός του Υπουργικού Συμβουλίου, οι υπουργοί μπορούν να έχουν ειλικρινείς, εμπιστευτικές συζητήσεις και διαφωνίες πριν από τη λήψη μιας συλλογικής απόφασης. ‘Απαξ όμως και ληφθεί μια απόφαση, όλοι οι υπουργοί πρέπει να την υποστηρίξουν, ακόμη και αν αρχικά αντιτάχθηκαν σε αυτήν, προκειμένου να δείξουν ενωμένο μέτωπο. Με αυτό τον τρόπο αποτρέπεται η εσωτερική διαφωνία η οποία μπορεί να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση. Εν ολίγοις, η λήψη αποφάσεων συναίνεσης προβάλλει την εικόνα μιας συντονισμένης, ελεγχόμενης και συνεκτικής κυβέρνησης. Αν κάποιος υπουργός διαφωνεί, τότε η μόνη έντιμη οδός είναι εκείνη της παραίτησης
‘Επεται, λοιπόν, ότι δεν είναι συνταγματικώς σωστή η μη υποστήριξη της ΔΔΟ από τον κ. Φυτιρή. Διορίστηκε στο πόστο του από τον Νίκο Χριστοδουλίδη που δεσμεύτηκε προεκλογικά ότι θα επιδιώξει ως λύση του Κυπριακού τη ΔΔΟ, την οποία όμως ο κ. Φυτιρής δεν την ασπάζεται. Απλά, δεν συμβιβάζονται οι εκπεφρασμένες απόψεις του υπουργού υπέρ του ενιαίου κράτους με τη θέση του σε μια κυβέρνηση που στόχος της είναι η επίτευξη της ΔΔΟ. Το κοινό αίσθημα μεταξύ των δημοκρατικών πολιτών είναι ότι η επιλογή του κ. Φυτιρή παραβιάζει βάναυσα την αρχή της συλλογικής υπουργικής ευθύνης. Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, σταχυολογώ από το άρθρο του υπουργύ με τίτλο «Αντίμετρα στον παραλογισμό του Ερντογάν και των εγκάθετών του» που δημοσιεύθηκε στις 28 Αυγούστου 2023 στο alphanews.live: «Όταν δεν αλλάζει ο άνεμος αλλάζεις θέση στα πανιά. Εδώ και μισό αιώνα δεν απέδωσε η πολιτική της ΔΔΟ. Ως εκ τούτου, η ε/κ πλευρά θα πρέπει πλέον να αλλάξει πλεύση. Η λύση του Κυπριακού μπορεί να επέλθει μέσα από τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τροποποίηση του Συντάγματος του 1960». Είναι φανερό ότι η προτεινόμενη τροποποίηση του Συντάγματος «ώστε να εξασφαλίζει με αναλογικό συμβιβασμό τα δικαιώματα Ε/Κ και Τ/Κ» παραπέμπει στα 13 σημεία του Μακάριου που αφορούσαν στην αφαίρεση εξουσιών από την τ/κ κοινότητα. Αυτή είναι και η θέση του ΕΛΑΜ, η μετατροπή της τ/κ κοινότητας σε μειονότητα.
Ποια είναι τα συμπεράσματα αυτής της ανωμαλίας; Πρώτον, εκτίθεται ο ΠτΔ που επέλεξε κάποιον συνεργάτη με τον οποίο διαφωνεί στο Κυπριακό. Δικαιολογημένα εγείρονται πολλά ερωτηματικά. Δεύτερον, οι πολίτες νιώθουν ότι η κυβέρνηση αλληθωρίζει προς την ακροδεξιά με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τρίτον, και ίσως πιο σημαντικό, πλήττεται η αξιοπιστία του ΠτΔ μεταξύ των Τουρκοκυπρίων. Όταν υπάρχουν υπουργοί στην κυβέρνηση που φλερτάρουν με το ενιαίο κράτος, πώς μπορεί ο Νίκος Χριστοδουλίδης να φιγουράρει ως θιασώτης της ΔΔΟ; Θα είναι ένα ακόμα εμπόδιο που πρέπει να υπερπηδηθεί για να επιτευχθεί η λύση. Αλλά και οι ξένοι διπλωμάτες και, κυρίως ο ΓΓ του ΟΗΕ, τι εντύπωση θα αποκομίσουν ως προς τις προθέσεις του Προέδρου μας; Νομοτελειακά, θα συμπεράνουν ότι δεν έχουμε μια συγκροτημένη κυβέρνηση την οποία να εμπιστεύονται. Μοιραία, το Κυπριακό θα εξακολουθήσει να καρκινοβατεί και να πυορροεί ασταμάτητα.
H παρούσα κατάσταση θυμίζει την κυβέρνηση του Μακαρίου 1968- 1973. Τον Ιανουάριο του 1968, ο Μακάριος άντλησε το θάρρος -επιτέλους! – να διακηρύξει ότι η ένωση ήταν ένας ευκταίος πλην όμως ανέφικτος στόχος. Κανένας Κύπριος πολιτικός δεν τόλμησε να πει την πραγματικότητα, ότι η ένωση ενταφιάστηκε με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης το 1958. Εν πάση περιπτώσει, αρκετοί υπουργοί του Μακάριου, από κεκτημένη ταχύτητα, συνέχιζαν να κάνουν δηλώσεις υπέρ της ένωσης. Όπως και σήμερα, δεν υποστήριζαν όλοι οι υπουργοί την επίσημη πολιτική του Μακάριου που τω καιρώ εκείνω απέκλειε την ένωση.
Βέβαια, η Ιστορία της Κύπρου δεν είναι μια ακριβής επανάληψη, αλλά παρουσιάζει κύκλους και επαναλαμβανόμενα θέματα που μπορούν να δώσουν την εντύπωση ενός συλλογικού «déjà vu». Πιο αναλυτικά, το «déjà vu της Ιστορίας» αναφέρεται στην ενοχλητική αίσθηση ότι ξαναζούμε ένα ιστορικό γεγονός του παρελθόντος, σαν να το έχουμε ήδη ζήσει, μια αίσθηση που συχνά εξηγείται από εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ περιόδων, όπου επαναλαμβάνονται μοτίβα ή καταστάσεις, δημιουργώντας μια αίσθηση χρονικής κυκλικότητας, και συχνά συνδέεται με τη συλλογική μνήμη. Την περίοδο 1968-1973 υπήρχαν υπουργοί που δημόσια διαφωνούσαν με την επίσημη κυβερνητική πολιτική. Οι ξένοι διπλωμάτες δεν γνώριζαν τι θέλαμε. Το ίδιο, δυστυχώς, συμβαίνει και σήμερα. Επίσης, την περίοδο εκείνη μια μικρή ομάδα πολιτών πίστευε ότι η ένωση ήταν εφικτή και ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β’ για να πετύχει την ένωση. Το αποτέλεσμα αυτής της επιδίωξης ήταν η εθνική καταστροφή του 1974. Σήμερα, πάλι μια μειονότητα, κόντρα σε κάθε λογική, υποστηρίζει κάτι παντελώς ανέφικτο: το ενιαίο κράτος όπου θα κυριαρχεί η ελληνοκυπριακή κοινότητα. Μιλάνε για απελευθέρωση υπονοώντας στρατιωτική επέμβαση. Πάλι μας κυνηγά το déjà vu! Αν κάτι μας διδάσκει η Ιστορία της Κύπρου είναι ότι η επιδίωξη ενός μαξιμαλιστικού στόχου οδηγεί σε τραγωδίες όμοιες με εκείνες του 1897, 1922 και 1974.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας