Απολογισμός και ελπίδα

Είναι συνήθεια παλιά ο απολογισμός στις μέρες αυτές για τη χρονιά που πέρασε και η προσπάθεια ενατένισης με προβλέψεις αυτής που έρχεται. Δύσκολος και ο απολογισμός, δύσκολη αν όχι και επικίνδυνη η πρόβλεψη. Απαισιόδοξος συνήθως ο απολογισμός, με λιγοστές ελπίδες το μέλλον σ’ένα κόσμο με πολέμους, κοινωνικές ανισότητες, καταστροφή του περιβάλλοντος και μιας γενικής αταξίας. Και όμως καθώς ο κόσμος προχωρεί κι η ζωή τραβάει την ανηφόρα μας χρειάζεται ο απολογισμός έτσι για να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας και να ατενίσουμε το μέλλον, αν όχι πάντα αισιόδοξα, τουλάχιστον με κάποια ελπίδα.
Τελειώνει ακόμη ένας χρόνος, δύσκολος και με αποτυπώματα που θα μας συνοδεύουν ανεξίτηλα και το 2026. Στον απολογισμό της χρονιάς που μας πέρασε ο πόλεμος κατέχει δυστυχώς την πρώτη θέση. Ο πόλεμος της Ουκρανίας συνεχίζεται παρά τις προσπάθειες τερματισμού του και τα διάφορα σχέδια που συζητούνται για τον σκοπό αυτό. Αν και φαίνεται ότι Αμερικανοί και Ρώσοι έχουν φτάσει περίπου σε μια συμφωνία για το Ουκρανικό, η Ουκρανία με τη στήριξη της Ευρώπης επιδιώκει να βελτιωθούν οι όροι που την αφορούν. Από την άλλη η Μόσχα επιμένει σε μια ειρήνη που θα διασφαλίζει σταθερότητα στο μέλλον αλλά και τις κατακτήσεις της επί του εδάφους. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο θα κρατήσει ακόμη ο πόλεμος αλλά η Ουκρανία είναι εξουθενωμένη και χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ είναι δύσκολο να αντέξει με μόνη τη στήριξη της Ευρώπης. Λίγη αμφιβολία υπάρχει ότι θα είναι ο μεγάλος χαμένος του πολέμου με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες και απώλεια του 20% των εδαφών της,ενώ ο πόλεμος θα την αφήσει αποδιοργανωμένη και κατεστραμμένη.
Ο Τραμπ βιάζεται να κλείσει το μέτωπο της Ουκρανίας για να ασχοληθεί με την Κίνα, τον κύριο αντίπαλο των ΗΠΑ. Βιάζεται επίσης για μια συνεργασία με τη Μόσχα, στο πλαίσιο της εναλλακτικής πολιτικής του, με επενδύσεις τόσο στην Ρωσία όσο και στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά δεν θα πετύχει να αποσπάσει την Ρωσία από την Κίνα. Η Ρωσία έχει κάθε λόγο να συνεχίσει τις εμπορικές και οικονομικές της σχέσεις με την Κίνα αλλά και τη στρατηγική συμμαχία μαζί της, όσο τουλάχιστο η Ευρώπη θα είναι εχθρική απέναντί της. Μόνο η ένταξή της σε μια αρχιτεκτονική ευρωπαϊκής ασφάλειας θα μπορούσε να χαλαρώσει κάπως τους δεσμούς της με την Κίνα.
Στο άλλο μεγάλο μέτωπο του πολέμου στην Μέση Ανατολή και τη γενοκτονία στη Γάζα, ο Τραμπ και οι ΗΠΑ επέβαλαν μια εύθραυστη εκεχειρία η οποία όμως αφήνει το Ισραήλ ελεύθερο να σκοτώνει σχεδόν καθημερινά Παλαιστίνιους όχι μόνο στη Γάζα αλλά ακόμα και στη Δυτική Όχθη, όπου συνεχίζεται ασταμάτητα ο εποικισμός. Υπάρχει έτσι μια αβεβαιότητα όχι μόνο για το τι θα γίνει στη Γάζα και την Παλαιστίνη γενικότερα αλλά και για ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ και ο Νετανιάχου προσπαθούν, και φαίνεται θα το επιτύχουν, να επιτεθούν μαζί με τις ΗΠΑ ξανά στο Ιράν που προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του μετά τις προηγούμενες επιθέσεις που δέxτηκε. Εκρηκτική παραμένει και η κατάσταση στον Λίβανο όπου η Χεζπολάχ αρνείται να αφοπλιστεί και το Ισραήλ απειλεί με νέα στρατιωτική επέμβαση. Αβεβαιότητα επικρατεί και στη Συρία παρά το γεγονός ότι το τζιχαντιστικό καθεστώς που διαδέχτηκε τον Άσαντ αποκατέστησε τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Από τη μια υπάρχει η διαμάχη ελέγχου της χώρας ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ ενώ από την άλλη οι τζιχαντιστές που εγκαταστάθηκαν στη Δαμασκό δεν ελέγχουν ολόκληρη την χώρα όπου παρατηρούνται συχνές δολοφονίες, κυρίως χριστιανών. Φαίνεται επίσης ότι ανασυγκροτείται το Ισλαμικό Κράτος που με επιθέσεις του προκάλεσε απώλειες στους Αμερικανούς οι οποίοι μετά από χρόνια βομβάρδισαν πολλαπλούς στόχους στη Συρία.
Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι η χρονιά που μας πέρασε είναι αυτή του Τραμπ και του τραμπισμού. Η τραμπική πολιτική προκαλεί καθημερινές αναταράξεις στο διεθνές σύστημα, το αποσταθεροποιεί και δημιουργεί ένα ρευστό τοπίο νέων ισορροπιών και μια απρόβλεπτη προοπτική. Πέρα από την πολιτική των δασμών που προκάλεσε αναταράξεις στη διεθνή οικονομία αλλά και που δεν φαίνεται να απέφερε κέρδη στις ΗΠΑ, υπάρχει τώρα και η αμερικανική επέμβαση στη Λατινική Αμερική με το νέο δόγμα Μονρόε, τα χτυπήματα στη Βενεζουέλα και ο κίνδυνος ενός πολέμου στην περιοχή αυτή. Στόχος βέβαια τα πετρέλαια της χώρας αυτής.
Γενικά ο Τραμπ, αν και ισχυρίζεται ότι τερματίζει πολέμους, συνεχίζει τους δικούς του: εναντίον των Χούθι, του Ιραν, το Ισλαμικού κράτους, ακόμη και της Βενεζουέλας. Πόλεμοι με μοντέλο Τραμπ.
Από την άλλη με τη νέα εθνική στρατηγική που δημοσιεύτηκε τελευταία ο Τραμπ κατηγορεί την Ευρώπη για τις αδυναμίες της, κυρίως στο μεταναστευτικό αλλά και την υποχρεώνει να αυξάνει τις αμυντικές της δαπάνες. Με τη νέα εθνική στρατηγική του ο Τραμπ επιδιώκει ανοιχτά επέμβαση στα εσωτερικά των ευρωπαϊκών χωρών, με στόχο την ανάδειξη ακροδεξιών κυβερνήσεων που θα του είναι φιλικές. Κάπως έτσι αποσταθεροποιεί την Γαλλία και την Γερμανία όπου τα ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται προ των πυλών της εξουσίας. Αλλά ακόμη και η Βρετανία απειλείται με αποσταθεροποίηση καθώς το ακροδεξιό κόμμα του Nigel Farage Reform UK παρουσιάζει μεγάλη άνοδο.
Δυο λόγια επίσης για τα άλλα μεγάλα προβλήματα που ταλανίζουν τον πλανήτη, οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες τόσο ανάμεσα στις διάφορες χώρες όσο και στο εσωτερικό των διαφόρων χωρών και ειδικά των ΗΠΑ και της Ευρώπης, καθώς και η κλιματική αλλαγή που γίνεται κάθε μέρα και περισσότερο απειλητική προπάντων τώρα που ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από όλες τις συμφωνίες για το θέμα αυτό και καταπολεμά έντονα κάθε εναλλακτική πηγή ενέργειας.
Τέλος πρόβλημα δημιουργεί και η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη με ρυθμούς που αλλάζουν δομικά την κοινωνία προτού προλάβει ο άνθρωπος να αφομοιώσει τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από την ανάπτυξη της. Το παράδειγμα της τεχνητής νοημοσύνης με τις ανατροπές που προκαλεί, ένας τεχνολογικός σεισμός, είναι χαρακτηριστικό των μεγάλων αλλαγών και αναστατώσεων που προκαλούνται στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Όσον αφορά τα καθ’ημάς Ελλάδα και Κύπρος διέρχονται μια βαθιά κρίση των πολιτικών κών τους συστημάτων στα οποία θα υπάρξουν κατά πάσαν πιθανότητα ριζικές αλλαγές και ανασυντάξεις στις προσεχεί εκλογές. Την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ του Τραμπ δεν θεωρούν πλέον κίνδυνο για την ασφάλειά τους τη Ρωσία, σύμφωνα με το νέο αμερικανικό στρατηγικό δόγμα, Αθήνα και Λευκωσία συνεχίζουν την έντονη αντιρωσική πολιτική τους και συντάσσονται με το κόμμα του πολέμου στην Ευρώπη. Οι δύο χώρες εξάλλου εναποθέτουν την ασφάλειά τους σε μια αβέβαιη συμμαχία με το Ισραήλ του οποίου γίνονται η ενδοχώρα. Όμως τόσο στο Κυπριακό όσο και στα ελληνοτουρκικά χρειάζονται ανατροπές και μια νέα δυναμική πολιτική ανόρθωσης στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής. Πολιτικής διεκδικητικής στο πλαίσιο των συμμαχιών τους.
Καλές γιορτές
*Πανεπιστημιακός, Email stephanos.constantinides@gmail.com