Γιατί οι διαδηλώσεις στο Ιράν θυμίζουν μέρες του 1978;

Όσο κι αν το Ιράν κομπάζει και απειλεί τις ΗΠΑ με άμεσα αντίποινα σε περίπτωση επίθεσης, η πραγματικότητα είναι μία: ο κίνδυνος για το καθεστώς των μουλάδων αυξάνεται ραγδαία — και δεν είναι μόνο εξωτερικός, αλλά και εσωτερικός.
Η χώρα βιώνει για τρίτη ημέρα ένα κύμα διαμαρτυριών που ξεκίνησε από τις παραδοσιακές αγορές, τα μπαζάρ, εκεί όπου γεννήθηκε η περσική λέξη πριν περάσει σε τόσες άλλες γλώσσες. Τα παζάρια έκλεισαν, το ίδιο και άλλα καταστήματα και επιχειρήσεις, και τα πλήθη ξεχύθηκαν στους δρόμους με ένα απλό, αλλά φορτισμένο σύνθημα: «όλοι μαζί».
Για το καθεστώς, οι εικόνες αυτές ξυπνούν μνήμες και μοιάζουν με νέμεση. Οι τύραννοι του σήμερα είναι εκείνοι που, τον Ιανουάριο του 1978, ως φοιτητές μαζί με τους εμπόρους, ξεκίνησαν από το παζάρι της ιερής σιιτικής πόλης Κουμ τις διαδηλώσεις που εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα, κράτησαν σαράντα ημέρες και οδήγησαν στην ανατροπή του Σάχη.
Αφού κατέλαβαν την εξουσία, εκτέλεσαν τους συναγωνιστές τους που δεν αποδέχθηκαν το ισλαμικό καθεστώς ή κρίθηκαν απειλή ως κοσμικοί και διανοούμενοι. Πολλοί δεν ήθελαν ή δεν πρόλαβαν να φύγουν μαζί με τα περίπου δύο εκατομμύρια Ιρανών που εγκατέλειψαν τη χώρα την πρώτη διετία. Υποχρέωσαν τις φοιτήτριες με τα μίνι της εποχής να φορέσουν τσαντόρ και βύθισαν τη χώρα στο αίμα και στο σκοτάδι.
Σήμερα, βρίσκονται στη θέση εκείνων που τότε είχαν κυνηγήσει.
Η συγκυρία θυμίζει «τέλεια καταιγίδα». Ένας ιστορικός και περήφανος λαός, σε μια χώρα με αδιανόητο φυσικό και άλλο πλούτο, ζει σχεδόν χωρίς νερό και φτωχοποιημένος, υπό ένα καθεστώς το οποίο ξοδεύει μυθικά ποσά για πυρηνικά προγράμματα, βαλλιστικούς πυραύλους και τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων — από τη Χεζμπολάχ και τους Χούθι μέχρι τη Χαμάς.
Πριν από λίγο καιρό οι Ιρανοί έμαθαν ότι ίσως χρειαστεί να «μετακομίσει» η πρωτεύουσά τους, η Τεχεράνη των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων — δεκαπέντε με τα περίχωρα — επειδή το κράτος αδυνατεί να την υδροδοτήσει. Η προσοχή και οι πόροι είχαν στραφεί αλλού: στους εξοπλισμούς και στη ρητορική καταστροφής του Ισραήλ.
Η κοινωνική οργή πλέον ξεχειλίζει και σε χώρους όπου το καθεστώς δεν μπορεί να τη φιλτράρει. Σε ποδοσφαιρικό ντέρμπι, όταν υψώθηκε η σημαία της Παλαιστίνης, ολόκληρο το γήπεδο άρχισε να φωνάζει ρυθμικά: «βάλτε τη σημαία της Παλαιστίνης στο κ… σας». Το βίντεο έγινε viral. Όχι γιατί ήταν ακραίο — αλλά γιατί ήταν αποκαλυπτικό της οργής του κόσμου. Οι Παλαιστίνιοι, όσοι δεν υποστηρίζουν την τρομοκρατία τουλάχιστον, δεν φταίνε. Οι μουλάδες τους εργαλειοποίησαν. Όμως η κοινωνία έχει κουραστεί να πληρώνει το κόστος τη στιγμή που μιλάμε για έναν λαό με ιστορικούς δεσμούς χιλιάδων χρόνων με τους Εβραίους. Και κάθε άλλο με τους Άραβες.
Η κατάρρευση του περσικού ριάλ ήταν απλώς η αφορμή της νέας εξέγερσης. Ενδεικτικά, το 2000, ένα δολάριο αντιστοιχούσε σε 1.750 ριάλ. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, το ιρανικό νόμισμα έχει χάσει πάνω από το 99% της αξίας του, φτάνοντας περίπου στο 1,4 εκατομμύρια ριάλ ανά δολάριο.
Η παραίτηση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας δεν άλλαξε τίποτα. Οι Ιρανοί γνωρίζουν ότι το πρόβλημα δεν είναι τα πρόσωπα, αλλά μια πολιτική που οδηγεί συστηματικά στην εξαθλίωση. Όσο το καθεστώς επιλέγει τη σύγκρουση αντί της συνεργασίας με τη διεθνή κοινότητα, λέει ψέματα στη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και απειλεί ολόκληρη την περιοχή, η κρίση θα βαθαίνει.
Τώρα τα βάζει και με τον Τραμπ…
Το γεγονός ότι αυτή τη φορά οι μουλάδες κατέφυγαν σε «διάλογο» αντί για άμεση καταστολή αποκάλυψε μια αδυναμία ασυνήθιστη για τα δεδομένα του καθεστώτος της Τεχεράνης το οποίο γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε τι ακριβώς συμβαίνει στους δρόμους — και πού οδηγεί. Το «Όλοι Μαζί» αναφέρεται ακριβώς στη συλλογικότητα της εξέγερσης. Στόχος είναι να μην είναι μόνο οι γυναίκες και οι φοιτητές πια.
Η ελπίδα ότι αυτό το απόστημα θα σπάσει και η Ισλαμική «Δημοκρατία» θα μείνει ως μια σκοτεινή, αλλά κλειστή, σελίδα της Ιστορίας μοιάζει να αναπτερώνεται εκ νέου.