Κεντρικές Φυλακές ώρα μηδέν: Ο πρόεδρος των δεσμοφυλάκων Γιώργος Μαλτέζος για όσα συμβαίνουν στο σωφρονιστικό ίδρυμα

Τα όσα συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στις Κεντρικές Φυλακές, δεν αποτελούν κεραυνό εν αιθρία. Είναι το αποτέλεσμα μια κατάστασης που επιδεινώνεται χρόνο με τον χρόνο, με τα προβλήματα πλέον να έχουν γίνει βουνό και αναπόφευκτα οι λύσεις που αποφασίζονται να μην αποδίδουν. Από τη στιγμή, μάλιστα, που τα προβλήματα αγγίζουν και θέματα ασφάλειας, είτε του προσωπικού, είτε των κρατουμένων, τότε η ανάγκη για δραστικές λύσεις είναι αδήριτη. Τα κακώς έχοντα στο σωφρονιστικό ίδρυμα έχουν αναδειχθεί με τον χειρότερο τρόπο, είτε μέσα από εγκληματικές ενέργειες εντός των Φυλακών, είτε από εγκλήματα που σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν μέσα από τα κελιά κρατουμένων. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές σε μια σειρά δικαστικών αποφάσεων που κακίζουν την κατάσταση εντός των Φυλακών. Ο πρόεδρος του Κλαδικού Συμβουλίου Δεσμοφυλάκων της Συντεχνίας Ισότητα, Γιώργος Μαλτέζος, μίλησε στον «Π» για όσα συμβαίνουν στις Κεντρικές Φυλακές, και παρέθεσε τις απόψεις τους για τις λύσεις που πρέπει να προωθηθούν.
Οι Κεντρικές Φυλακές τα τελευταία χρόνια βρίσκονται στο επίκεντρο για τα όσα δυσάρεστα συμβαίνουν στο σωφρονιστικό ίδρυμα. Εσείς και οι συνάδελφοί σας ζείτε καθημερινά το περιβάλλον στις Φυλακές. Ποια είναι η πραγματική κατάσταση και ποια τα σοβαρότερα προβλήματα;
Η πραγματική κατάσταση χαρακτηρίζεται από σοβαρή επιχειρησιακή ανεπάρκεια και δομικά αδιέξοδα. Το προσωπικό καλείται να ασκήσει τα καθήκοντά του σε κτηριακές εγκαταστάσεις που ανεγέρθηκαν το 1894, επί Αγγλοκρατίας, οι οποίες δεν πληρούν τις σύγχρονες προδιαγραφές ασφαλείας και υγιεινής. Επιπρόσθετα, τα κτήρια δεν είναι αντισεισμικά και ο τρόπος διαμόρφωσης των χώρων, σε συνδυασμό με τις χειροκίνητες κλειδαριές, σε περίπτωση πυρκαγιάς, θα αποτελέσουν θανάσιμη παγίδα για τους κρατούμενους και το προσωπικό. Η διαρρύθμιση των χώρων καθιστά την αποτελεσματική επιτήρηση εξαιρετικά δυσχερή, ενώ η έλλειψη βασικών υποδομών, όπως οι χώροι υγιεινής εντός των κελιών, δυσχεραίνει περαιτέρω την καθημερινή λειτουργία. Ουσιώδες πρόβλημα, επίσης, είναι ο πρωτοφανής υπερπληθυσμός. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και τις εκθέσεις ευρωπαϊκών οργάνων, η πληρότητα αγγίζει το 226% της χωρητικότητας. Αυτό το ποσοστό, σε συνδυασμό με την υποστελέχωση, δημιουργεί συνθήκες συγχρωτισμού που καθιστούν αδύνατη την εφαρμογή σωφρονιστικής πολιτικής και διαταράσσουν την ασφάλεια του ιδρύματος, καθώς η αναλογία προσωπικού προς κρατούμενους έχει διαταραχθεί επικίνδυνα.
Οριακή κατάσταση
Φόνοι, αποδράσεις, αυτοκτονίες, ξυλοδαρμοί μεταξύ κρατουμένων και άλλα περιστατικά στέλνουν το μήνυμα ότι η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου. Ισχύει αυτό;
Η κατάσταση είναι οριακή και τα περιστατικά βίας είναι απόρροια των αντικειμενικών συνθηκών που επικρατούν. Η χωροθέτηση των Φυλακών εντός κατοικημένης περιοχής και επί της νεκρής ζώνης δημιουργεί σοβαρά κενά ασφαλείας. Ωστόσο, σημαντικότερο πρόβλημα αποτελεί η αδυναμία πλήρους αξιοποίησης της τεχνολογίας. Συγκεκριμένα, η γειτνίαση με τη Βρετανική Ύπατη Αρμοστεία επιβάλλει τεχνικούς περιορισμούς στη λειτουργία των συστημάτων φραγής τηλεπικοινωνιών (jammers), λόγω των παρεμβολών που προκαλούνται στα συστήματα της διπλωματικής αποστολής.
Πώς μπορεί να αντιστραφεί αυτό το κλίμα;
Για την αντιστροφή του κλίματος, απαιτείται ριζική λύση: Η άμεση ανέγερση νέων φυλακών σε κατάλληλη τοποθεσία εκτός αστικού ιστού. Μέχρι την υλοποίηση αυτού του στόχου, είναι επιβεβλημένη η σύσταση και λειτουργία Ειδικής Μονάδας Ασφαλείας (στα πρότυπα των διεθνών μοντέλων SORT/IERT). Η μονάδα αυτή, με ειδική εκπαίδευση, εξοπλισμό και επιχειρησιακή αυτονομία, θα παρεμβαίνει άμεσα για την καταστολή ταραχών και τη διενέργεια ελέγχων, καλύπτοντας τα κενά που δημιουργούν οι κτηριακές και τεχνολογικές αδυναμίες.
Ποια κατά τη γνώμη σας είναι τα μεσοπρόθεσμα και ποια τα μακροπρόθεσμα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν;
Μεσοπρόθεσμα, απαιτείται ο επιχειρησιακός διαχωρισμός των καθηκόντων ασφαλείας. Προτείνουμε την ανάθεση του ελέγχου των συστημάτων παρακολούθησης και των τεχνολογικών μέσων στην Αστυνομία, ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια και να προστατευθεί το προσωπικό των Φυλακών από πιέσεις. Παράλληλα, είναι αναγκαία η άμεση ενίσχυση της πρώτης γραμμής μέσω της επιστροφής του έμπειρου προσωπικού που σήμερα απασχολείται σε γραφειακά καθήκοντα, και η αντικατάστασή τους από διοικητικούς λειτουργούς. Ύψιστη προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η μετεγκατάσταση των Φυλακών σε νέες, σύγχρονες εγκαταστάσεις που θα επιτρέπουν τον σωστό διαχωρισμό των κρατουμένων και την πλήρη λειτουργία των συστημάτων ασφαλείας. Επιπλέον, διεκδικούμε τη θεσμική αναβάθμιση του κλάδου σε Σώμα Ασφαλείας, ώστε το προσωπικό να θωρακιστεί με το απαραίτητο νομικό και πειθαρχικό πλαίσιο για την εκτέλεση των καθηκόντων του.
Αναβάθμιση διευθυντή
Θεωρείτε το γεγονός ότι από το 2022 δεν υπάρχει μόνιμος διευθυντής στις Φυλακές, συνέτεινε στη συσσώρευση των προβλημάτων;
Η έλλειψη μόνιμης διοίκησης έχει αναμφίβολα επιβαρύνει τη λειτουργία του τμήματος. Ένας οργανισμός που καλείται να διαχειριστεί κρίσεις τέτοιου μεγέθους απαιτεί σταθερή και ισχυρή ηγεσία. Οι προσωρινές λύσεις δεν επιτρέπουν τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Η θέση του διευθυντή πρέπει να αναβαθμιστεί και να αποσυνδεθεί από τις διαδικασίες της δημόσιας υπηρεσίας. Απαιτείται ο διορισμός τεχνοκράτη διαχειριστή κρίσεων απευθείας από το Υπουργικό Συμβούλιο, με συμβόλαιο απόδοσης και συγκεκριμένους στόχους. Η διοίκηση αυτή θα πρέπει να πλαισιώνεται από επιστημονική ομάδα ειδικών, ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση τα διεθνή πρότυπα και την επιστημονική τεκμηρίωση.
Με την κατάσταση που επικρατεί στις Κεντρικές Φυλακές, οι δεσμοφύλακες μπορούν απερίσπαστοι να συνεχίσουν να επιτελούν το καθήκον τους;
Οι συνθήκες εργασίας είναι εξαιρετικά αντίξοες. Το προσωπικό καλείται να εργαστεί σε ένα περιβάλλον υπερπληθυσμού και υποστελέχωσης, ενώ συχνά του αποδίδονται ευθύνες για ζητήματα που υπερβαίνουν τις δυνατότητές του, όπως η εισαγωγή κινητών τηλεφώνων. Όπως προανέφερα, η αδυναμία πλήρους λειτουργίας των συστημάτων φραγής οφείλεται σε λόγους που σχετίζονται με τη γειτνίαση με τη νεκρή ζώνη, την κατοικημένη περιοχή και τη Βρετανική Ύπατη Αρμοστεία και όχι σε αμέλεια του προσωπικού. Ως συντεχνία, τηρούμε στάση μηδενικής ανοχής απέναντι σε φαινόμενα διαφθοράς και είμαστε οι πρώτοι που ζητούμε τη θεσμική θωράκιση των διαδικασιών ελέγχου, γι' αυτό και προτείνουμε την εμπλοκή της Αστυνομίας. Ωστόσο, δεν αποδεχόμαστε τη γενικευμένη στοχοποίηση των εργαζομένων, οι οποίοι καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διατήρηση της ασφάλειας, παρά τη σοβαρή υποστελέχωση.
Εμμονή σε αποσπασματικές λύσεις
Κατά καιρούς, ως συντεχνία έχετε αποστείλει επιστολές προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, κρούοντας τον κώδωνα κινδύνου για την κατάσταση που επικρατεί. Έχουν εισακουστεί οι προτάσεις και οι εισηγήσεις σας για τις Κεντρικές Φυλακές;
Έχουμε καταθέσει διά ζώσης και γραπτώς τις θέσεις μας επανειλημμένα. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει η απαιτούμενη ανταπόκριση. Η εμμονή σε αποσπασματικές λύσεις εντός των υφιστάμενων, ακατάλληλων εγκαταστάσεων δεν λύνει το πρόβλημα. Η θέση μας παραμένει σαφής: Απαιτείται άμεση πολιτική απόφαση για την ανέγερση νέων φυλακών και την ταυτόχρονη θεσμική ενίσχυση-αναμόρφωση του συστήματος ασφαλείας. Οποιαδήποτε καθυστέρηση συντηρεί μια κατάσταση επικίνδυνη τόσο για το προσωπικό όσο και για την κοινωνία.